میعانات گازی
گاز طبیعی که از مخازن گازی استحصال می‌شود عمدتاً حاوی حجم قابل ملاحظه‌ای میعانات گازی است. مخصوصاً زمانی که حجم برداشت گاز از مخزن زیاد باشد. میعانات گازی به جریان هیدروکربنی مایع گفته می‌شود که در ذخایر گاز طبیعی وجود دارد و به صورت رسوب و ته‌نشین در گاز استخراجی یافت می‌شود.
مشخصه‌های فیزیکی و شیمیایی
میعانات گازی بیشتر از پنتان و هیدروکربن‌های سنگین تر (+C5) تشکیل شده و با توجه به موقعیت برداشت آن می‌تواند دارای گوگرد و نمک باشد و معمولاً عاری از انواع فلزات است و حدود نیمی از آن را نفتا تشکیل می‌دهد.
میعانات گازی بر خلاف بوتان و پروپان نیازمند شرایط ویژه برای مایع ماندن نیستند و به شیوه‌های مختلف قادر به تبدیل به گازوئیل، بنزین، نفت سفید، سوخت جت و… هستند. در مقایسه با پالایشگاه نفت خام، در پالایشگاه میعانات گازی، فرآیندهای تبدیلی و پالایشی کمتر است بنابراین هزینه سرمایه‌گذاری آن کمتر از هزینه سرمایه‌گذاری پالایشگاه نفت خام است.
ارزش حرارتی ناویژه هر لیتر از میعانات گازی حدود۴/۳۲۷۰۶ بی تی یو که تقریباً معادل با ارزش حرارت ۸۲۶/. متر مکعب گاز طبیعی خط لوله اول سراسری است؛ بنابراین، این محصول به دلیل داشتن ارزش حرارتی بالا از اهمیت قابل توجهی برای صادرات برخوردار می‌باشد. به گونه‌ای که صادرات آن می‌تواند هزینه سرمایه‌گذاری اولیه یک پالایشگاه گازی را در ظرف مدت زمان کوتاهی برگرداند به شرط آنکه مشخصه فنی مطلوب را داشته باشد.
منابع تولید
بیشترین میزان تولید میعانات گازی ایران از میدان گازی پارس جنوبی می‌باشد. این میدان گازی، بزرگ‌ترین منبع گازی است که بر روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج‌فارس و در فاصله ۱۰۵ کیلومتری ساحل جنوبی ایران قرار دارد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که بیش از ۱۴ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی و افزون بر ۱۸ میلیارد بشکه میعانات گازی را در خود جای داده و روزانه ۲۰۰ هزار بشکه میعانات گازی توسط پالایشگاه‌های گازی پارس جنوبی تولید می‌شود.
بنا به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مدیر عامل شرکت نفت و گاز پارس جنوبی تا سال ۱۳۹۴ خورشیدی ۲۰۰ میلیون بشکه میعانات گازی از پارس جنوبی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار صادر شده‌است.
بر اساس برآورد مؤسسه تحقیقات انرژی «فکتس»، مستقر در هانولولوی آمریکا، ظرفیت تولید میعانات گازی ایران از ۹۵ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۰۱، نزدیک به یک میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۳ خواهد رسید.
میعانات گازی، یکی از محصولات ارزشمند استخراج شده از مخازن گازی بوده و قیمت آن کمی بالاتر از قیمت نفت خام در بازارهای جهانی است.
در تعاریف موجود به طور معمول میعانات گازی را با توجه به منبع و ترکیب درصد هیدروکربن های مختلف موجود در آن با عبارت های مختلف تعریف می گردد از جمله؛
- Lease Condensate
- Plant Condensate
- Pentane Plus
- Natural gasoline
همانطور که اشاره شد، منابع مختلفی به منظور تولید میعانات گازی وجود دارد. برش های 5 و 6 کربنه و سنگین تر عمده ترکیب درصد میعانات گازی را تشکیل می دهد. پالایشگاه های گاز و کارخانه جات گاز مایع (NGL) منبع اصلی عرضه ی برش های فوق الذکر هستند. در واقع در میادین گازی در اولین مرحله، ترکیبات سنگین از سبک جدا می شود که ترکیبات سنگین که در فاز مایع نیز می باشند، به عنوان میعانات گازی (Plant Condensate) به بازار مصرف عرضه می شوند. در قیاس با نفت خام تنوع و مقدار ترکیبات آلاینده در میعانات گازی کمتر است (فلزات و ترکیبات نیتراته و گوگردی)، لذا همین موضوع سبب شده است که هزینه ی فراورش میعانات گازی در قیاس با نفت خام کمتر باشد.
در سال 2013 مجموع میعانات عرضه شده در دنیا 7 میلیون و 200 هزار بشکه بوده است که پیش بینی می شود که این عدد تا سال 2020 با نرخ رشد 3.2 درصد به 9 میلیون و 100 هزار بشکه خواهد رسید. 83 درصد از میعانات گازی تولید و عرضه شده در دنیا از نوع Lease Condensate می باشد که از تاسیسات سرچاهی میادین گازی-نفتی استحصال می شود.
دو منطقه ی خاورمیانه و آمریکای شمالی بخش عمده ی تولید میعانات گازی دنیا را بر عهده دارند. مطابق پیش بینی های صورت گرفته نرخ رشد تولید میعانات گازی در سه کشور قطر، عربستان و امارات متحده عربی طی سال های 2013 تا 2020 به ترتیب 1.7، 3.1 و 1.4 درصد در سال است و حجم تولید این کشورها به ترتیب به 1 میلیون و 200 هزار بشکه، 800 و 545 هزار بشکه در روز خواهد رسید.
در حال حاضر در کشور با احتساب منابع عرضه شده در پالایشگاه های گاز (از جمله عسلویه، ایلام، هاشمی نژاد و سایر واحدها) و کارخانه جات گاز و گاز مایع (NGL) روزانه چیزی در حدود 550 هزار بشکه میعانات گازی تولید و عرضه می شود که بخش عمده ای از آنها به مستقیما صادر می شود. هر چند با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته، طراحی و احداث طرح های جدید پالایشگاهی از جمله پالایشگاه ستاره خلیج فارس و طرح فراگیر سیراف در دستور کار قرار گرفته است و با بهره برداری از این واحدها بخش عمده ای از میعانات گازی تولید شده در داخل کشور به فراورده های میانی و نهایی تبدیل می شوند. پیش بینی می شود تا سال 1400 ظرفیت تولید میعانات گازی در کشور به 1 میلیون و 300 هزار بشکه افزایش پیدا کند. لذا نیاز است یک برنامه ریزی منسجم جهت توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی به طور همزمان جهت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر توسط ذی نفعان مربوطه صورت گیرد.